کد مطلب:298710 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:240
سفر حجة الوداع پیامبر اکرم
در سال دهم هجرت با نزول آیه ی شریفه ی: «وَ اَذِّنْ فیِ النَّاسِ بِالْحَجّ یأتوكَ رِجالاً وَ عَلی كل ضامِرٍ یأتینَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمیقٍ لیَشْهَدوُا مَنافِعَ لَهُمْ...» [1] .
«و مردم را به اداء حج اعلام كن تا مردم پیاده و سواره و از هر راه دور به سویی تو جمع آیند، تا در آنجا منافع بسیار برای خود فراهم ببینند...».
پیامبر اكرم صلی اللَّه علیه و آله امر كرد تا مردم مدینه و طوایف و قبایل اطراف و هر كه به اسلام گرویده بود و توانایی انجام حج را داشت، برای زیارت خانه ی خدا آماده شوند.
گروه عظیمی در این حج شركت كردند تا در انجام تكلیف الهی و ادای مناسك حج به آن حضرت اقتداء كنند و تعلیماتش را فرا گیرند. [2] .
به گفته ی مورخان تعداد آنها هشتاد هزار نفر و به قولی یكصد و چهارده هزار نفر و یكصد و بیست و چهار هزار و بیشتر ثبت شده است. [3] حضرت علی علیه السلام كه در آن هنگام به امر پیامبر اكرم صلی اللَّه علیه و آله به جانب یمن رفته بود، به اتفاق همراهان و گروهی از مردم یمن و اهالی مكه نیز به این تعداد اضافه شدند. [4] .
در مورد تعداد حج واجب و عمره، كه پیامبر اكرم صلی اللَّه علیه و آله انجام داده اند روایات مختلفی ذكر شده است. اكثر راویان متفق القولند كه: رسول خدا، یك حج واجب گزارد آن هم بعد از هجرت به مدینه و چهار عمره كه آخرین آن با حجةالوداع بود. [5] .
در این حج پیامبر اكرم صلی اللَّه علیه و آله تمامی مناسك حج را به یارانش تعلیم داد كه برای همیشه اینگونه انجام گیرد. و در خطبه ها و موعظه های بلیغ آنها را به مكارم
اخلاق، تقوا، رعایت حقوق زنان و آنچه مربوط به مصالح امت در جان و مال می باشد سفارش كرد و فرمود: این حج وداع است و بار دیگر وی را در مراسم حج نخواهند دید، به همین جهت آن را «حجةالوداع» نامیدند. [6] .
این حج به اسامی دیگر از جمله «حجةالاسلام»، «حجةالبلاغ» و «حجةالتمام» در تاریخ ثبت شده است [7] .
طبق نظر اكثر راویان، روز شنبه بیست و پنجم ذی قعده سال دهم هجرت، پیامبر از مدینه به طرف مكه برای انجام حج خارج شد. [8] .
در این سفر همه ی همسران پیامبر اكرم صلی اللَّه علیه و آله و تمامی انصار و مهاجر او را مشایعت می كردند. و فاطمه علیهاالسلام نیز در این سفر حج همراه پدر بود. [9] .
جابر گوید: من رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله را دیدم در حالی كه رَمی جَمرات می كرد، پس توقف كرد و فرمود: یاد بگیرید از من مناسك حج را شاید من بعد از این سال دیگر به حج نیایم و به دخترش حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمود: جبرئیل هر سال
یكبار قرآن را برای من عرضه می كرد ولی امسال دوبار آن را عرضه كرد و من نمی بینم این را مگر اینكه مرگ من نزدیك شده باشد. [10] .
در بازگشت از حجةالوداع، همسر حضرت فاطمه علیهاالسلام، علی بن ابی طالب علیه السلام به مقام ولایت و امامت منصوب شد و فاطمه علیهاالسلام نظاره گر این رویداد مهم تاریخی بود.
[1] قرآن مجيد، سوره ي حج، آيات 28 و 27، ترجمه ي الهي قمشه اي.
[2] ر. ك: سيره ابن هشام، ترجمه ي اسحاق همداني، جلد دوم، ص 1060، طبقات، جلد دوم، ص 211، مغازي تاريخ جنگهاي پيامبر صلي اللَّه عليه و آله، محمد بن عمر واقدي، ترجمه ي محمود مهدوي دامغاني، مركز نشر دانشگاهي، تهران، 1366 چاپ اول، جلد سوم ص 833.
[3] ر. ك: الغدير، تأليف عبدالحسين بن احمد اميني، ترجمه ي محمد تقي واحدي، انتشارات غدير، تهران، 1340، چاپ اول، جلد اول، ص 29.
[4] ر. ك: طبقات، جلد دوم، ص 209 سيرةالنبي جلد دوم، ص 1060، البداية والنهاية، تأليف ابوالفداء حافظ ابن كثير، دارالكتب علميه، بيروت، لبنان، (1408 ه / 1998 م)، چاپ چهارم، جلد سوم، جزء پنجم، ص 149.
[5] ر. ك: تاريخ طبري، جلد چهارم، ص 1287، در اين صفحه به روايت از جابر آمده است: پيغمبراكرم صلي اللَّه عليه و آله سه حج به جا آورد دو حج پيش از هجرت و يك حج پس از هجرت و يك عمره با آن انجام داد. عبدالله بن عمر گويد: «پيغمبر اكرم صلي اللَّه عليه و آله قبل از آنكه حج كند دو عمره كرده بود وقتي عايشه اين سخن را شنيد گفت: پيامبر صلي اللَّه عليه و آله چهار عمره كرد». هم چنين مقايسه شود با طبقات، جلد دوم، صص 211- 209 و ص 230، مغازي، جلد سوم، صص 834- 733.
[6] جهت اطلاع بيشتر در مورد مناسك حج، خطبه ها و موعظه هاي پيامبر اكرم صلي اللَّه عليه و آله در حجةالوداع رجوع شود به سيره ي ابن هشام، متن عربي، جلد چهارم، صص 252- 248، طبقات، جلد دوم، صص 230- 211، تاريخ يعقوبي، جلد اول صص 509- 202، مغازي، جلد سوم، صص 853- 834.
[7] ر. ك: طبقات، جلد دوم، ص 211، تاريخ طبري، جلد چهارم، ص 311، مغازي، جلد سوم، ص 834.
[8] ر. ك: سيرةالنبي، جلد دوم، ص 1060، طبقات، جلد دوم، ص 212، البداية والنهاية، جلد سوم، جزء پنجم، ص 225 در اين صفحه از قول عايشه روايت شده است: «خرج رسول الله- صلي اللَّه عليه و آله- لخمس بقين من ذي القعده يعني من المدينه». «خارج شد رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله از مدينه پنج روز مانده از ذي القعده».
[9] ر. ك: طبقات، جلد دوم، صص 211- 211، تاريخ يعقوبي، جلد اول، ص 502 والغدير، جلد اول، ص 29.
[10] ر. ك: البداية والنهاية، جلد سوم، جزء پنجم، ص 196، مناقب، جلد سوم، ص 26.